Polski program literacki pozytywizmu stał się dla polskich pozytywistów romantyczny, składał się na to między innymi okres bezpośredni jaki poprzedzał, kształtował patriotyczną świadomość większości Polaków, wydano dzięki temu dzieła literackie na najwyższym poziomie.

Nie było to jednak zadanie łatwe, gdyż młodzi nie akceptowali samotnego, zapatrzonego w samego siebie romantycznego bohatera, który był bohaterem romantycznym. Ale nie mogli odmówić przecież wielkim dziełom Adama Mickiewicza czy nawet Słowackiego, nie mogli oni bowiem atakować tak gwałtownie pisarstwa, które było zwalczane przez zaborców, nie mogli się postawić społeczeństwu. Więc ich postępowania były bardzo ostrożne. Musimy pamiętać, iż romantyzm nadał literaturze bardzo wysoka rangę, dlatego pozytywistą nie było łatwo sprostać zadaniu.

Krytykując romantyzm, pozytywiści odrzucali przede wszystkim jego elementy takie jak koncepcje pisarza, który nie miał być wyjątkową jednostką, ale stawał się jednym z wielu działaczu w społeczeństwie, stawał się bardzo wykształconym i wyprzedzającym epokę bohaterem, bohatera literackiego romantycznego miał zastąpić człowiek który nie bał się ciężkiej pracy. Według pozytywistów pisarze powinni żyć wśród społeczeństwa, a nie stawać ponad nimi, tworzyć doskonałe życie zbiorowe, do tego obowiązkiem autora powinna być doskonała znajomość współczesnej nauki, pisarze powinni zaangażować się na stronę postępu.

Polski pozytywista miał kilka faz rozwoju, jednym z nich są lata popowstaniowe, gdzie literatura miała przede wszystkim charakter ilustrowania propagowania haseł, gdzie występował wzór postępowania, gdzie przedstawiana pozytywnych bohaterów, miała uczyć, wskazywać drogę. Następny etap to lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte, gdzie powstały najlepsze dzieła takie jak Lalka, czy Nad Niemnem, przeważała literatura realistyczna, często krytykowana. Przełomem stał się trzeci etap zwany lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte, gdzie był to okres schyłkowy, były to lata rozczarowań.