Egzekucja praw jest to program, który miał służyć naprawie Rzeczpospolitej wysuwany głównie był przez średnią szlachtę, domagał się on bowiem ścisłego przestrzegania poprzez króla istniejących wtedy praw państwowych, oraz także miał służyć wprowadzeniu reform prawnych i ustrojowych, ściśle sprecyzowana została między 1555, a 1569 rokiem.

Sam program egzekucji praw wyrastał z przesłanek ekonomicznych, doprowadził on do wysunięcia żądań czyli egzekucji dóbr. W sferze postulatów państwowo – ustrojowych domagano się przez program między innymi ujednolicenia praw, oraz uprawnienia wymiaru sprawiedliwości w państwie, oraz wzmocnienia władzy państwowej, ale nie królestwa, poprzez ściślejsze zespolenie wszystkich owych ziem, ale i również znaczny rozwój organów szlacheckich.

Domagano się wręcz uszczuplenia niektórych uprawnień Kościoła, na przykład likwidacji jurysdykcji kościelnej stawiany wobec osób świeckich, domagano się uniezależnienia Kościoła od Rzymu przez wprowadzenie Kościoła narodowego, odebranie duchowieństwu kierowania nad szkołami, dzięki temu występowano przeciwko zbyt silnej pozycji magnaterii, żądając wręcz zakazu łączenia bardzo wysokich stanowisk państwowych, oraz wzmocnienia roli organów reprezentacji szlacheckiej, co rozumiano jako sejmiki, izby poselskie w sejmie. Na sejmie między 1562-1563 program egzekucji praw zyskał znaczne poparcie przez Zygmunta Augusta i swego schyłku jego rządów został on częściowo zrealizowany.